Dünyada ərzaq qıtlığı riski artır – Hansı məhsullarda idxaldan asılılığımız yüksəkdir?
İqtisadiyyat
15:19 / 30.03.2022
1962
Rusiya-Ukrayna
müharibəsi dünyada ərzaq qiymətlərinin sadəcə artmasına deyil, həm də məhsulların
qıtlığının yaranmasına səbəb olur. Əgər mövcud vəziyyət daha bir neçə ay davam
edərsə, ərzaq qıtlığı problemi bir qədər də dərinləşəcək.
Əsas tərəvəzlərdənkartofla özümüzü 90 faiz, baş soğanla 103 faiz, pomidorla 131 faiz təmin edə
bilirik. Kartofla təminatı ödəmək üçün İran, Rusiya və Gürcüstandan idxal həyata
keçirilir.
Yaranmış vəziyyətdə
ən çox əziyyəti əsas ərzaq məhsullarının təminatında idxaldan asılı olan ölkələr
çəkəcək. Ərzaq məhsulları ilə özünütəminetmə səviyyəsi yüksək olan ölkələrdə isə
ciddi çətinlik yaşanmayacaq.
Bəs, bu
baxımdan Azərbaycanda vəziyyət necədir? Azərbaycan əsas ərzaq məhsulları ilə
özünü hansı səviyyədə təmin edə bilir?
Ərzaq məhsulları
2 qrupa bölünür: Kənd təsərrüfatı məhsulları və sənaye emalından keçən məhsullar.
Azərbaycanda
kənd təsərrüfatı sektoru üzrə bitkiçilik məhsulları üzrə özünütəminetmə səviyyəsi
yüksəkdir.
Özünütəminetmə
səviyyəsi bitkiçilik məhsullarından meyvə və giləmeyvələrdə 116 faiz, tərəvəzlərdə
110 faiz, bostan məhsullarında 101 faizdir.
Əsas
bitkiçilik məhsullarından olan buğda ilə təminat isə yaxşı vəziyyətdə deyil. Yerli
istehsal hesabına buğdanın 57 faizini ödəyə bilirik, qalanını xaricdən (Rusiya
və Qazaxıstan) alırıq.
Buğdadan
başqa taxıl məhsullarından qarğıdalının 15 faizini, vələmirin 14 faizini idxal
edirik. Arpa ilə təminatda idxaldan asılılığımız yoxdur.
Heyvandarlıq
məhsullarından yalnız yumurta ilə özümüzü 100 faiz təmin edirik, qalanını idxal
hesabına ödəyirik. Qoyun
və keçi əti ilə təminat da nisbətən yaxşıdır. Bu məhsulların cəmi 3 faizini xaricdən
alırıq. Əsasən Gürcüstandan qoyun və keçi idxalı həyata keçirilir.
Əsas
heyvandarlıq məhsulu mal ətidir. Mal ətinin 87 faizini yerli imkanlarla ödəyirik,
qalan hissəni Gürcüstandan idxal etməklə təmin edirik.
Quş ətinə
olan tələbatın 80 faizini yerli istehsal hesabına ödəyirik. Azərbaycan quş ətinin
digər hissəsini Rusiya, Ukrayna və Belarusdan alır.
Süd və süd
məhsullarının 84 faizini, balıq və balıq məhsullarının 82 faizini yerli
istehsal məhsulları ilə təmin edirik.
Azərbaycan
qida sənayesi inkişaf etsə də təəssüflər olsun ki, bir çox əsas məhsulla təminatı
idxal olmadan həyata keçirmək mümkün deyil.
Sənaye məhsullarından meyvə-tərəvəz şirələri, çörək, marqarin,
duzla özümüzü 100 faiz təmin etmək imkanına sahibik. Bunlardan başqa unla (96
faiz), qatıqla (95 faiz), mineral sularla (96 faiz) özünütəminetmə səviyyəsi
yüksəkdir.
Amma düyü(14 faiz), şokalad (31 faiz), bitki yağları (35 faiz), qənnadı məmulatları (40
faiz), makaron məmulatları (42 faiz) və çayla (46 faiz) təminat çox pisdir. Kərə
yağı (63 faiz) və şəkərdə (70 faiz) də vəziyyət qənaətbəxş deyil.
Beləliklə,
hansı məhsullar üzrə özünütəminetmə səviyyəsi yüksəkdirsə, həmin məhsullar üzrə
qıtlıq yarandıqda təminatda çətinlik yaranmayacaq. Amma digərlərində təminat
probleminin yaranması, qiymətlərin yüksəlməsi ehtimalı var.
Vasif
Sfera.az
