Stalinin qəbuluna sərxoş gəlib, qorxudan dizləri titrəyib və... – “Həyat yoldaşınızı təbrik edərsiniz...”
10:38 / 21.02.2022
2651
O, kabinetə daxil olanda ayaqüstə
güclə dayanıb. Stalinə yaxınlaşmaq üçün bir neçə addım atmağa cəsarət etməyərək
müvazinətini itirməkdən qorxub. İvan Benediktov sərxoş vəziyyətdə ölkə
başçısının qəbuluna gəldiyinə görə amansız və sərt Stalin tərəfindən
qovulacağını gözləyib. Stalin isə əksinə, mehribanlıqla ona əyləşməyə yer göstərib...
Maraqlıdır, süfrə arxasından durub
birbaşa Stalinin qəbuluna gedən İvan Benediktov kim olub? Hansı xidmətlərinə
görə Stalin sərxoş nazirə güzəştə gedib?
Sfera.az sovet dövrü ilə bağlı növbəti
yazısında uzun illər SSRİ-nin kənd təsərrüfatı sahəsinə rəhbərlik etmiş İvan
Benediktov haqqında yazını təqdim edir.
Müharibə dövründə, həmçinin müharibədən
sonrakı ağır illərdə ərzaq təminatı məsələsində ölkənin kənd təsərrüfatı
nazirinin üzərinə düşən məsuliyyəti anlamaq o qədər çətin deyil. Məhz həmin
ağır illərdə bu məsuliyyəti İvan Benediktov daşıyıb. O, arada fasilə verməklə
ümumilikdə 15 il kənd təssərüfatı naziri (qurumun adı ayrı-ayrı illərdə fərqli
olub) vəzifəsində işləyib.
Benediktov öz sahəsinin mükəmməl
bilicisi sayılıb. Yüksək idarəetmə və təşkilatçılıq qabiliyyəti, işə məsuliyyətlə
yanaşması ilə o, bir çox dövlət məmurlarından fərqlənib.
941-1942-ci illərdə, müharibənin ən
ağır dövründə ordunun və əhalinin kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təmin
olunmasında, ehtiyat taxıl fondunun yaradılmasında, ölkənin ərzaq proqramının
mövcud dövrə uyğun tənzimlənməsində Benediktovun danılmaz xidmətləri olub. Bu
xidmətləri Stalin yüksək qiymətləndirib.
Benediktov heç vaxt kabinet naziri
olmayıb. Ezamiyyətlər, kənd təsərrüfatı sahələrində gedən işlərə birbaşa nəzarət
etmək, tez-tez tədarük anbarlarında olmaq, bölgülərdə şəxsən iştirak etmək imkan
verməyib ki, digər nazirlər kimi o da rahatlıqla nazir kürsüsündə əyləşib rəhbərlik
etdiyi sahəni idarə etsin.
Amma sözsüz ki, Benediktov da arada
öz doğmaları arasında olmağa, istirahət etməyə vaxt tapıb. Bu vaxt
tapıntılarının birində isə nazir "ilişib”.
Həyat yoldaşının ad günlərinin
birində nazir Moskva yaxınlığında ezamiyyətdə olub. Axşamdan xeyli keçmiş nazir
qərara alıb ki, gec də olsa Moskvaya qayıtsın, həyat yoldaşının ad gününüdə
onunla birlikdə olsun. Axşam saat 10-11 radələrində Benediktov Moskvadakı mənzilinə
çatıb. Bu zaman ad gününə toplaşan dostlar və qohumlar məclisi davam etdiriblər.
Nazir gecikdiyinə görə məclis qayda-qanununa uyğun olaraq üç dolu qədəh araqla
"cərimələnib” və sözsüz ki, ev sahibinin gəlişi ilə məclis daha da qızışıb.
Ziyafətin ən qızğın vaxtında, gecə
saat 2 radələrində Benediktovun mənzilində telefon zəngi eşidilib. Nazir dəstəyi
qaldıranda xəttin o başından Stalinin şəxsi katibi Poskrebışevin səsi eşidilib:
- Yoldaş
Benediktov, Stalin sizi təcili yanına çağırır. Siz sürücü çağırmayın. Sizin
arxanızca maşın göndərmişik, 5 dəqiqədən sonra o, sizin binanın qarşısında
olacaq.
Gecədən xeyli keçmiş bu çağırışın
ağırlığı istənilən sərxoş bir adamı ayıltmaq gücündə olsa da, Benediktovu
ayılda bilməyib. O, çətinliklə geyimini dəyişib və Kremlə yollanıb.
Təbii ki, Stalin nazirin sərxoş
olduğunu dərhal anlayıb. Xoşbəxtlikdən Benediktov Stalinin ona verdiyi sualları
ətraflı cavablandıra bilib, rəqəmləri dəqiq yadına salmağı bacarıb. Bu Stalinin
xoşuna gəlib:
- Sizin
başınız ayaqlarınızdan yaxşı işləyir. Ayaqlarınız sözünüzə baxmır, başınınız isə
sərxoş vəziyyətdə belə zərgər dəqiqliyi ilə işləyir.
Benediktov sərxoş vəziyyətdə
olduğuna görə üzr istəyəndə Stalin onun sözünü yarımçıq kəsib:
- Bunlar
olan işdir. Amma düşünürəm ki, komissarlar işkiyə və əyləncəyə az vaxt sərf etməlidirlər.
Benediktov icazə alıb çıxmaq istəyəndə
Stalin onu saxlayıb, kabinetindəki şakafından iri çokolad qutusunu götürərək
nazirə uzadıb:
- Mənim
əvəzimdən həyat yoldaşınızı ad günü münasibətilə təbrik edərsiniz.
Benediktovun 15 illik nazirlik fəaliyyətində
adı heç vaxt "qara” işlərdə hallanmayıb. O, bəzi hallarda onun işinə mane olan,
əngəl törətmək istəyənləri açlq çəkildə tənqid etməkdən də çəkinməyib. Belə məsələlərdə
Benediktovun Lavrenti Beriya ilə də mübahisələri olub və Beriya onu aradan
götürməyə bir neçə dəfə cəhd edib. Amma "NKVD” şefinin əlində tutarlı fakt
olmayıb.
Nəhayət, Beriya Benediktovu fərqli
bir vasitə ilə ləkələməyə çalışıb. Belə ki, onun göstərişi ilə nazir haqqında
Stalinə yazılı arayış təqdim edilib. Arayaşda qeyd olunub ki, Benediktov iki
arvad saxlayır və hər ikisinə də bağ evi tikib. Bunun kommunist əxlaq
normalarına zidd olduğu qabardılaraq Benediktovu cəzalandırmağa calışıblar.
Ancaq Beriya komandasının bu cəhdi baş tutmayıb. Stalin məsələyə qısa və
konkret münasibət bildirib:
"Benediktov bir nazirin deyil, bir
neçə nazirin işini görür. Belə olan halda o, bir neçə arvad da saxlaya bilər,
bir neçə bağ evi də tikə bilər...”
Stalinin vəfatından sonra Beriya öz
istəyinə nail ola bilib, Benediktov nazir vəzifəsindən azad olunaraq Hindistana
səfir göndərilib. Amma bu, çox da uzun çəkməyib. Beriyanın həbsindən sonra
Benediktov yenidən nazir kürsüsündə əyləşib.
Benediktova Xruşovla işləmək çətin
olub. Xruşovun anlaşılmaz siyasətini qəbul etməyən nazirin kənd təsərrüfatı sahəsində
baş katiblə mübahisələri, fikir ayrılıqları 1959-cu ildə pik həddə çatıb, o,
nazir vəzifəsindən azad olunaraq yenidən Hindistana səfir göndərilib. 1967-ci
ildən 1971-ci ilə qədər isə fəaliyyətini Yuqoslaviyada səfir kimi davam
etdirib.
İlham Cəmiloğlu
Sfera.az
